KRS wydała w ubiegłym tygodniu opinię w odniesieniu do trzech projektów przygotowanych w Ministerstwie Sprawiedliwości: w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu; w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu; zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie; zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Nie ten adresat świadczenia
Zdaniem KRS uzasadnienia opiniowanych projektów rozporządzeń oparte zostały na błędnych założeniach, że koszty adwokackie lub radcowskie przysługują pełnomocnikowi procesowemu. - W rzeczywistości sąd zasądza koszty procesu (w tym także koszty zastępstwa procesowego) na rzecz strony wygrywającej sprawę sądową, a nie jej pełnomocnika. Ich wysokość powinna więc zostać ustalona na poziomie, który zagwarantuje stronie wygrywającej zwrot poniesionych wydatków co najmniej w „godziwej” wysokości – czytamy w opinii. Według jej autorów obecnie projektowane stawki wynagrodzenia minimalnego za czynności adwokatów i radców prawnych zdecydowanie gwarancji takiej nie przewidują, a wręcz stwarzają uprzywilejowaną sytuację prawną dla strony przegrywającej, która swoim zachowaniem doprowadziła do konieczności wszczęcia i prowadzenia postępowania sądowego lub ewentualnie sama wystąpiła z nieuzasadnionymi żądaniami.

Czytaj: Adwokaci i radcowie krytykują projekt ws. obniżenia stawek>>

Sąd może decydować o obciążeniu kosztami
Autorzy opinii zauważają też, że minister sprawiedliwości pomija okoliczność, że sąd zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu postępowania cywilnego w szczególnie uzasadnionych przypadkach może obciążyć stronę przegrywającą tylko częściowo kosztami procesu albo nie obciążać jej w ogóle tymi kosztami, co w ocenie Rady stanowi wystarczającą gwarancję konstytucyjnego prawa jednostki do sądu. Sąd posiada także inne możliwości elastycznego rozdzielania kosztów procesu w wyjątkowych przypadkach, np. zasądzenia na rzecz strony pozwanej, która przegrywa proces kosztów procesu w sytuacji, gdy nie dała podstaw do wytoczenia powództwa i uznała powództwo przy pierwszej czynności procesowej.

Masz małą kancelarię radcowską? Sprawdź naszą ofertę na specjalne pakiety LEX

Kompletna baza prawa, orzeczeń i piśmiennictwa Moduły komentarzy, monografii i procedur

Specjalna oferta cenowa Elastyczne pakiety

Stawki stanowczo za niskie
Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że proponowane stawki w odniesieniu do większości kategorii spraw, wymagających od pełnomocnika znacznego nakładu pracy, są zbyt niskie gdyż stanowią powrót do stawek odpowiednich kilkanaście lat temu. Na przykład w sprawach, w których pomoc prawna jest świadczona przez adwokata lub radcę prawnego z urzędu: opłata 90 zł w sprawach o nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy, opłata 360 zł w sprawach o rozwód i unieważnienie małżeństwa, opłata 240 zł w sprawach o ubezwłasnowolnienie, opłata 120 za sporządzenie i wniesienie skargi kasacyjnej oraz udział w rozprawie przed Sądem Najwyższym, a także sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej, opłata 480 zł za sporządzenie i wniesienie skargi konstytucyjnej oraz za stawiennictwo na rozprawie, opłata 240 zł za sporządzenie i wniesienie skargi konstytucyjnej oraz za sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia tej skargi, opłata 240 zł w przypadku większości spraw rozpoznawanych przed sądami administracyjnymi w pierwszej instancji.

Stawki oderwane od realiów rynkowych
Jak zauważają autorzy opinii, pomimo, że w sprawach, w których pomoc prawna jest świadczona z wyboru projektowane stawki minimalne są na nieco wyższym poziomie, to jednak również w tym przypadku są oderwane od warunków rynkowych i niezbędnego nakładu pracy pełnomocnika (na przykład: opłata 240 zł w sprawach o opróżnienie lokalu mieszkalnego, opłata 180 zł w sprawach o nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy, opłata 960 zł za sporządzenie i wniesienie skargi konstytucyjnej oraz stawiennictwo na rozprawie przed Trybunałem Konstytucyjnym, opłata 480 zł za sporządzenie i wniesienie skargi konstytucyjnej oraz za sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia tej skargi).

Poniżej płacy minimalnej?
- Biorąc pod uwagę prowadzone obecnie prace legislacyjne, które zmierzają do ustalenia minimalnego wynagrodzenia za pracę na poziomie 12 zł brutto za godzinę oraz uwzględniając poziom proponowanych opłat i stawek minimalnych, może się okazać, że adwokaci i radcy prawni będą zmuszeni świadczyć pracę poniżej wynagrodzenia minimalnego, w szczególności, gdy pomoc prawna jest przez nich świadczona z urzędu – czytamy w opinii Krajowej Rady Sądownictwa.