W czerwcu Trybunał UE zdecyduje, czy pomimo ogromnych zmian legislacyjnych, polskie sądownictwo jest wciąż niezależne oraz czy może zapewnić sprawiedliwy proces osobom ekstradowanym do Polski na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania.
- Jako polski prawnik, zdecydowałem się wykorzystać starą tradycję listu amicus curiae – listu od przyjaciela sądu – do zobrazowania sytuacji polskiego wymiaru sprawiedliwości w 2018 roku - uzasadnia prof. Matczak.
Dla zrealizowania tego celu, postanowiłem przejść z abstrakcyjnego poziomu zmian legislacyjnych i opisać sytuację polskiego wymiaru sprawiedliwości z perspektywy jednostki. Dla każdego z Faktów profesor wskazał kilka źródeł.

Fakt 1
Cele polityczne partii rządzącej dotyczące przestępczości i sankcji karnych
Publiczne oświadczenia ministra sprawiedliwości i premiera wskazują, że ściganie oskarżonych znajduje się wysoko na liście priorytetów partii rządzącej. W związku z tym, istnieje presja polityczna, aby wykorzystać wszelkie możliwe narzędzia dla osiągnięcia tego celu.

Czytaj też>> Prof. Matczak: sądy odwołują wykłady o bezpośrednim stosowaniu konstytucji

Fakt 2
Kontrola polityczna nad prokuratorami
Minister Sprawiedliwości jest zarówno posłem partii rządzącej jak i Prokuratorem Generalnym. Jako prokurator, posiada wszelkie uprawnienia zwykłego prokuratora oraz dodatkowo prawo interwencji w każdą sprawę prowadzoną przez szeregowych prokuratorów i wydawanie im wiążących poleceń.

Fakt 3
Zmiany dotyczące funkcjonowania sądów, w tym sądów karnych
Celem przyjętej niedawno nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych – zgodnie z deklaracjami większości parlamentarnej – było rozwiązanie wątpliwości konstytucyjnych związanych z nowymi przepisami, dotyczącymi ustroju sądów powszechnych. Przepisy te przyznały Ministrowi Sprawiedliwości szerokie uprawnienia w zakresie powoływania oraz odwoływania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych, tym samym pozbawiając samorząd sędziowski (Krajową Radę Sądownictwa) wpływu na obsadę tych stanowisk.
Zmiany wprowadzone nowelizacją mają jednak charakter fasadowy i nie usuwają stanu niezgodności z Konstytucją regulacji dotyczących ustroju sądów powszechnych.

Fakt 4
Niekonstytucyjne zmiany w polskiej procedurze karnej
Po 2015 roku, aktualna większość polityczna wprowadziła kilka istotnych zmian które pogorszyły sytuację prawną osoby oskarżonej.
Ustawa z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw wprowadziła do polskiego porządku prawnego zasadę generalnej dopuszczalności stosowania w procesie karnym dowodów uzyskanych nielegalnie, tzw.  „owoców zatrutego drzewa”. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 168a Kodeksu Postępowania Karnego (KPK) „dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 §1 Kodeksu karnego, chyba że dowód został uzyskany w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności”.

Fakt 5
Niezdolność do zakwestionowania konstytucyjności zmian w postępowaniu karnym przed Trybunałem Konstytucyjnym
Od 19 grudnia 2016 r., łącznie 5 nieuprawnionych osób (M. Muszyński, L. Morawski [a po jego śmierci J. Piskorski], H. Cioch [a po jego śmierci J. Wyrembak]) wzięło udział w wydawaniu orzeczeń TK.  Wbrew Konstytucji RP, jedna z nieuprawionych osób została powołana na stanowisko wiceprezesa TK (M. Muszyński).  W 2017 roku TK wydał łącznie 88 rozstrzygnięć, natomiast osoby nieuprawnione od czasu ich powołania brały udział w wydaniu 81 rozstrzygnięć; powoduje to istotne wątpliwości co do legalności większości z ostatnio wydanych rozstrzygnięć TK.  
Ponadto Minister Sprawiedliwości wniósł wniosek kwestionujący legalność powołania trzech sędziów orzekających w TK od 2010 r., co doprowadziło do ich skutecznego zawieszenia przez Prezesa TK.

Fakt 6
Ograniczanie możliwości dokonywania przez sądy rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa
Przykładem próby wywierania wpływu na wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych są wypowiedzi przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości, będące następstwem wyroku wydanego w kwietniu 2017 r. przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, w którym sąd dokonał rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa. Sąd odmówił zastosowania przepisów karnych, które uznał za jednoznacznie sprzeczne z Konstytucją RP, bez skierowania do TK pytania dotyczącego ich konstytucyjności.
W reakcji na to rozstrzygnięcie wiceminister sprawiedliwości, Marcin Warchoł, w wypowiedzi prasowej porównał tok rozumowania Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z tokiem rozumowania odwołującym się do konstytucyjnej ochrony życia prywatnego na uzasadnienie „uniewinnienia od obcowania płciowego z 11 latką”

Fakt 7
Grożenie postępowaniami karnymi i dyscyplinarnymi wobec sędziów
Minister Sprawiedliwości i jego zastępcy w publicznych oświadczeniach grożą sędziom postępowaniami dyscyplinarnymi i karnymi, próbując w ten sposób wpływać na niezawisłość sędziów.  

Fakt 8
Nowy sposób powoływania Krajowej Rady Sądownictwa i jej wpływ na postępowania dyscyplinarne dotyczące sędziów
W wyniku zmian legislacyjnych dotyczących KRS, ustawodawca (Sejm RP) może wybierać 21 spośród 25 członków KRS, a mandat poprzednich sędziów-członków KRS uległ wygaszeniu wraz z wyborem nowych 15 członków przez Sejm.
Większość z nowych sędziów-członków KRS jest blisko związana z Ministrem Sprawiedliwości, a więc z rządem.

Fakt 9
Inne czynniki zagrażające pozycji oskarżonego
Poza faktami opisanymi powyżej, pojawiło się wiele innych czynników wpływających negatywnie na gwarancję sprawiedliwego procesu w Polsce. W latach 2017-18, obrońcy coraz częściej byli zmuszani do ujawniania informacji objętych tajemnicą adwokacką lub obrończą. Dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie, Mikołaj Pietrzak stwierdził: „W ubiegłym roku mieliśmy ponad 60 takich przypadków, w tym - już kilkadziesiąt”. RPO wskazał, że w 2017 roku sądy zwolniły prawników z zachowania tajemnicy adwokackiej i radcowskiej w 67%  sprawach, w których prokurator wnioskował o takie zwolnienie. To zjawisko stanowi oczywiste zagrożenie dla podstawowych gwarancji proceduralnych w zakresie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych.
Nowe narzędzia przekazane Ministrowi Sprawiedliwości poprzez ustawę o Sądzie Najwyższym obejmują również prawo do wniesienia skargi nadzwyczajnej. Przedmiotowe narzędzie zezwala ministrowi na ponowne otwarcie prawie każdej sprawy sądowej z ostatnich 20 lat, jak również praktycznie wszystkich spraw, w tym spraw karnych, co do których decyzja ostateczna zostanie podjęta w przyszłości.

Fakt 10
Systemowe zagrożenia dla praworządności oraz możliwości prowadzenia sprawiedliwego procesu w Polsce
Ostatnie działania rządu znacząco obniżyły stan praworządności w Polsce, co ma w konsekwencji wpływ na przebieg postępowania karnego i rozstrzygnięcia w sprawach karnych.

Zbiór cywilny PLUS 2018 + Zbiór karny PLUS 2018 - pakiet dwóch zbiorów przepisów [PRZEDSPRZEDAŻ]