Sąd Najwyższy odpowie na pytanie Sądu Okręgowego w Toruniu, czy wynagrodzenie na rzecz adwokata ustanowionego z urzędu, może zostać przyznane w wysokości niższej niż 1/2 stawki maksymalnej określonej w § 4.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.
Wątpliwości sądu pytającego sprowadzają się do możliwości obniżenia o więcej niż połowę minimalnej stawki za czynności zawodowego pełnomocnika procesowego ustanowionego przez sąd z urzędu w razie rażąco niskiego nakładu pracy tego pełnomocnika.
Wykazał on brak staranności (art. 109 § 2 kpc). Według tego przepisu "orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika (...) sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie."
Sąd II instancji uznał, za dominujący pogląd SN, że nie można ustalić wynagrodzenia adwokata na poziomie niższym niż stawka minimalna, chyba, że następuje to na wniosek pełnomocnika. Uwzględnienie niezbędnego nakładu pracy charakteru sprawy i wkładu pracy w wyjaśnienie i rozstrzygnięcie sprawy dokonywane jest w granicach rozporządzeń ministra sprawiedliwości.
W orzecznictwie pojawił się także pogląd, że stawki zostały określone jako minimalne, ponieważ nie można było przyznać niższej kwoty niż wynikająca z rozporządzenia.
Ponadto, jak dostrzeżono, wynagrodzenie pełnomocnika nie jest zależne od tego, czy podjął jakiekolwiek czynności procesowe.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego pojawiło się również stanowisko, że sąd jest uprawniony do zasądzenia opłaty w niższej wysokości niż określa to stawka minimalna, z powołaniem się na niezbędny nakład pracy,  charakter sprawy i wkład pracy w wyjaśnienie i rozstrzygnięcie sprawy. Pogląd ten znajduje także aprobatę w literaturze prawniczej.
W sytuacji, gdy czynności pełnomocnika nie mogą być uznane za udzielenie pomocy prawnej, tj. w razie rażącej niestaranności i braku profesjonalizmu można obniżyć stawkę minimalną - uważają niektórzy prawnicy.

Sygnatura akt III CZP 87/16