Do Sądu Najwyższego wpłynęła skarga kasacyjna ubezpieczonego od postanowienia o oddaleniu zażalenia m.in. na umorzenie postępowania w sprawie. Skarżący wskazał, że sąd zawiesił postępowanie w sprawie na zgodny wniosek stron, mimo że organ rentowy złożył wniosek o podjęcie postępowania. Skarżący wyjaśnił, że wniosek ZUS został złożony przed upływem rocznego terminu od zawieszenia postępowania. Formalnie wniosek ten nie został cofnięty. Skarżący zaznaczył, że sąd nie miał uprawnień do zobowiązania organu rentowego do wyjaśnienia, czy podtrzymuje wniosek o podjęcie postępowania i stosowania rygorów. Skarżący podkreślił, że ZUS nie złożył oświadczenia o cofnięciu wniosku o podjęcie postępowania. Poza tym, przez ponad dwa lata ubezpieczonemu nie doręczono wniosku organu rentowego o podjęcie postępowania. Zdaniem skarżącego, nie było więc podstaw do umorzenia postępowania.
Rozstrzygnięcie SN
Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną za zasadną. W związku z tym uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Na wstępie SN przypomniał, że w procedurze cywilnej możliwe jest zawieszenie postępowania na zgodny wniosek stron. Taka możliwość wynika z tego, że strony w pewnym zakresie mogą rozporządzać tokiem postępowania sądowego. Choć na stronach spoczywa obowiązek wspierania postępowania, to mogą jednak doprowadzić do wstrzymania jego toku. Zawieszenie procesu koliduje jednak z szybkim rozpoznaniem sprawy. Z tego względu sąd ocenia, czy zawieszenie postępowania jest celowe. Zawieszenie sprawy na zgody na wniosek stron jest możliwe w każdym czasie sprawy i także w postępowaniach odrębnych: m.in. w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Umarzanie postępowań
Jeśli po zawieszeniu postępowania na zgodny wniosek stron, nie zostanie w ciągu roku złożony wniosek o jego podjęcie, to sąd umarza postępowanie. Powyższe wynika z art. 182 § 1 k.p.c. Po upływie tego czasu gaśnie bowiem prawo do żądania podjęcia postępowania. Aby więc zapobiec umorzeniu postępowaniu, należy złożyć w terminie wniosek o podjęcie procesu. Wystarczające jest złożenie wniosku o podjęcie postępowania przez jedną ze stron. Przy czym niekoniecznie taki wniosek powinna składać ta strona, która inicjowała zawieszenie procesu. Jednocześnie nie można umorzyć postępowania, jeśli nie zaszły opisane wyżej okoliczności.
Realia sprawy
Odwołujący złożył wniosek o zawieszenie postępowania. ZUS w zakreślonym przez sąd terminie nie ustosunkował się do wniosku. Bezczynność organu rentowego została uznana przez sąd za zgodę, zgodnie z przyjętym w zarządzeniu rygorem. W rocznym terminie od wydania postanowienia ZUS złożył wniosek o podjęcie postępowania. Oznacza to, że nie zaistniały przeszkody do podjęcia postępowania. Sąd jednak podjął korespondencję z ZUS i zaczął odwodzić go od popierania złożonego wniosku. W szczególności sąd roztaczał przez ZUS korzyści procesowe, jakie płyną z utrzymania stanu zawieszenia procesu. SN ocenił, że nie było ku temu żadnych podstaw, skoro wniosek ZUS o podjęcie postępowania nie nasuwał żadnych wątpliwości. Organ rentowy nie złożył zaś pisma, w którym odstąpiłby od dążenia do podjęcia procesu. Milczenie ZUS skłoniło sąd do uznania wniosku o podjęcie procesu za „niebyły”, choć procedura cywilna nie zna takiej instytucji. Sąd nie mógł więc umorzyć postępowanie, skoro wniosek o jego podjęcie był skutecznie złożony.
Uchylanie się od sądzenia
SN zauważył, że daleko idącą dbałość o interes organu rentowego, sąd przejawiał z pokrzywdzeniem drugiej strony, która nie korzystała z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. SN stwierdził, że można było nawet odnieść wrażenie, że sąd uchylał się od rozpoznania sprawy stron, a zatem od realizacji wynikającego z Konstytucji prawa obywatela do sądu.
Postanowienie SN z 16.01.2018 r., III UK 18/17, LEX nr 2490612.